ด้านสังคม (Social)

การขยายตัวของความเป็นเมือง

กระบวนการกลายเป็นเมือง ปรากฏการณ์เมืองหรือปรากฏการณ์นครขนาดใหญ่ขยายตัว ในเชิงสถิติวัดได้จากจำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้นในเขตพื้นที่เมือง (อริสา จันทรบุญทาและจิรัฐ เจนพึ่งพร, 2018) แต่ในปัจจุบันด้วยเทคโนโลยีการสื่อสาร โครงข่ายการเดินทางและการขนส่งสินค้าที่ครอบคลุม สะดวก และราคาถูกลง ผลักให้ขอบเขตของความเป็นเมืองให้กว้างไกลออกไปเรื่อย ๆ ทำให้วิถีชีวิตแบบเมืองแพร่ขยายไปทั่วทุกพื้นที่

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ในระดับโลก คาดว่าอีก 30 ปี (ปี 2050) คนกว่า 68% ของประชากรโลกจะอาศัยอยู่ในเขตเมือง เพิ่มจากปัจจุบันกว่า 2.5 พันล้านคน ซึ่งจำนวนประชากรในเขตเมืองและตัวเมืองที่เพิ่มขึ้นนี้จะอยู่ในทวีปเอเชีย (Ritchie & Roser, 2019)
▪ ประเทศไทย: คาดการณ์ว่าในอีก 20 ปีข้างหน้า ผู้คนที่ใช้ชีวิตในมหานครกรุงเทพและเมืองใหญ่ในภูมิภาคจะเพิ่มจำนวนมากยิ่งขึ้น ประกอบกับกระแสโลกาภิวัตน์และเทคโนโลยี คนเมืองเหล่านี้ก็จะมีวิถีชีวิตผูกโยงกับเมืองอื่น ๆ ในโลกมากขึ้น รายงานจากสภาการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติคาดว่าในประเทศไทยจะมีประชากรอาศัยในเขตเมืองเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 74.3 ในปี 2040 (รายงานการศึกษาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากร และข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อการพัฒนาประเทศจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย, 2562, p. 11)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪เศรษฐกิจในเมืองเติบโตมากเพราะขับเคลื่อนโดยกำลังซื้อของประชากรและการเข้ามาทำงานของแรงงาน โดยเมืองใหญ่จะเป็นตัวกระตุ้นการขยายตัวของเศรษฐกิจทั้งในระดับประเทศและระดับโลก คาดการณ์ว่าในอีก 10 ปี GDP เฉลี่ยของโลกกว่า 35% จะมาจากเมืองใหญ่ 100 เมือง (Global Trends 2030: The Future of Urbanization and Megacities, 2018)
▪ มีการเติบโตของกลุ่มอสังหาริมทรัพย์
▪ เทศบาลเมืองและรัฐบาลกลางต้องเผชิญความท้าทายในการแก้ปัญหาที่มาจากจำนวนประชากรในเมืองที่เพิ่มขึ้นมาก ทั้งปัญหาความแออัด ปัญหาคุณภาพชีวิต การเข้าไม่ถึงบริการรัฐและสาธารณูปโภค รวมถึงปัญหาสังคมที่ตามมา
▪ มีการนำเทคโนโลยีเข้ามาบริหารจัดการและแก้ไขปัญหาของเมืองใหญ่ เกิดเป็นเมืองอัจฉริยะ (สุธี อนันต์สุขสมศรี, 2020)
▪ ชนบทต่างจังหวัดอาจจะขาดแรงงานจากการที่คนอพยพเข้าเมือง ทำให้พื้นที่ไม่ได้รับการพัฒนาและยิ่งขาดความเจริญ แต่ก็มีความเป็นไปได้ว่าเทคโนโลยี การพัฒนาด้านการคมนาคมและการขยายตัวของเศรษฐกิจจะเอื้อให้ผู้คนในชนบทสามารถใช้ชีวิตแบบเมืองได้ง่ายขึ้น และผลักดันขอบเขตของความเป็นเมืองให้กว้างไกลออกไป

การขยายตัวของชนชั้นกลาง

พิจารณาจากรายได้มวลรวมประชาชาติต่อหัว หรือ Gross National Income (GNI) per capita ในแต่ละประเทศ โดยแบ่งประเทศออกเป็นสี่กลุ่มตามรายได้ คือ รายได้ต่ำ, รายได้ปานกลางในระดับต่ำ, รายได้ปานกลางในระดับสูง, รายได้สูง (World Bank Country and Lending Groups, 2021) ในขณะนี้ประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกมีการเพิ่มขึ้นของ GNI ทำให้หลายประเทศเข้ามาอยู่ในกลุ่มรายได้ปานกลาง บ่งชี้ว่ารายได้ของประชากรในประเทศนั้นเพิ่มขึ้นและสะท้อนให้เห็นว่าชนชั้นกลางกำลังขยายตัว ประเทศไทยนั้นก็จัดเป็นหนึ่งในกลุ่มประเทศรายได้ปานกลางในระดับสูง (Upper-middle income) เช่นกัน (ไทยเลื่อนชั้นเป็นประเทศรายได้ปานกลางระดับสูง, 2554) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ มีแนวโน้มว่าแต่ละประเทศรวมถึงไทยเองจะมีการเพิ่มขึ้นของรายได้มวลรวมประชาชาติต่อหัว หรือ Gross National Income (GNI) per capita เรื่อย ๆ เนื่องจากรัฐบาลหลายประเทศได้ให้ความสนใจและผลักดันการเพิ่ม GNI มาอย่างต่อเนื่อง คาดว่า 5.3 พันล้านคน (67% ของประชากรโลก) จะมีรายได้ในระดับที่เป็นชนชั้นกลาง (middle class) ภายในปี 2030 (Developments and Forecasts of Growing Consumerism, n.d.)
▪ แนวโน้มสำหรับประเทศไทย พบว่าแม้จะมีรายได้ต่อหัวของประชากรอยู่ในระดับกลุ่มรายได้ปานกลางในระดับสูง คือ 7,216 ดอลลาร์สหรัฐในปี 2020 อ้างอิงจากสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (ภาพรวมเศรษฐกิจ, 2564) แต่การเติบโตของเศรษฐกิจมวลรวมประเทศมีการชะลอในช่วงหลายปีที่ผ่านมา (Bandaogo, 2020) และมีแนวโน้มว่าประเทศไทยจะไม่สามารถเติบโตไปมากกว่านี้ได้ ทำให้ติดอยู่ในกับดักรายได้ปานกลาง ไม่สามารถขับเคลื่อนเศรษฐกิจและผลักให้ประเทศเข้าไปอยู่ในกลุ่มประเทศรายได้สูงได้ (Bandaogo, 2020) (กับดักรายได้ปานกลางและมาตรการภาครัฐในการแก้ไข, 2563)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ ภาคธุรกิจขยายตัว การเพิ่มขึ้นของรายได้ทำให้คนออกมาใช้จ่ายและเดินทาง มีการบริโภคมากขึ้น ธุรกิจการค้า ธุรกิจท่องเที่ยว ธุรกิจโรงแรม ธุรกิจขนส่งได้ประโยชน์ โดยกลุ่มชนชั้นกลางมีอัตราการจับจ่ายและบริโภคสูงมาก อัตราการบริโภคของชนชั้นกลางในประเทศกำลังพัฒนานั้นขยายตัวราว 6 – 10% ต่อปี
▪ เกิดการขยายตัวของความเป็นเมือง เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของรายได้ทำให้ผู้คนเข้าถึงความความเจริญ เทคโนโลยีและสิ่งอำนวนความสะดวกต่าง ๆ ได้มากขึ้น
▪ เกิดการขาดแคลนทรัพยากรในระยะยาว เนื่องจากการบริโภคและการผลิตที่เพิ่มขึ้น
▪ ชนชั้นกลางจะมีปากมีเสียงทางการเมืองมากขึ้นและผลักดันให้รัฐบาลพัฒนานโยบายและจัดหาสวัสดิการให้แก่ประชาชนรวมถึงยังผลักดันด้านการคุ้มครองสิทธิในด้านต่าง ๆ
▪ ประเทศไทยมุ่งการแก้ปัญหาเชิงโครงสร้าง ลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานและนวัตกรรม (แพรวไพลิน วงษ์สินธุวิเศษและณัชพล จรูญพิพัฒน์กุล, 2017) เร่งพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ (Bandaogo, 2020) เพื่อแก้ไขปัญหากับดับรายได้ปานกลาง

การเพิ่มขึ้นของคู่แต่งงานที่ไม่มีบุตรและคนโสดที่ไม่มีบุตร (DINK and SINK)

DINK และ SINK ย่อมาจาก Dual Income No Kids and Single No Kids แปลความหมายได้ว่า DINK เป็นคู่รักหรือคู่แต่งงานที่มีรายได้ทั้งสองคนและไม่มีบุตรหรือเลือกที่จะไม่มีบุตร (Kagan, 2021) ส่วน SINK นั้นคือคนโสดที่ไม่มีบุตร ซึ่งกำลังได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น ทั้งนี้เพราะคนรุ่นใหม่ไม่นิยมมีลูก เพราะวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไปและการตกต่ำของเศรษฐกิจที่ทำให้หลายคนไม่มีความมั่นคงทางการเงินและการงาน (พงศ์ธร ยิ้มแย้มและโอมศิริ วีระกุล, 2019), (ปิยะชาติ ภิรมย์สวัสดิ์และคณะ, 2563) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ DINK และ SINK เพิ่มสูงขึ้นเรื่อย ๆ ทั่วโลก และน่าจะเป็นเช่นนี้ต่อไปอีกในอนาคต พิจารณาจากอัตราการเกิดในแต่ละประเทศที่ลดลงและการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุที่เกิดขึ้นทั่วโลก
▪ ประเทศไทยเองก็เช่นกัน ปี พ.ศ. 2560 พบว่าคนไทยอยากมีบุตรลดลง จำนวนเด็กเกิดก็น้อยลงเช่นกัน จำนวนเด็กเกิดก็น้อยลงเช่นกัน ปี พ.ศ. 2560 มีเพียง 7 แสนคนและปีพ.ศ. 2563 มีเด็กเกิดตามทะเบียน 587,368 คนเท่านั้น (สถิติประชากรศาสตร์ ประชากรและเคหะ, 2563) ซึ่งเป็นครั้งแรกที่จำนวนการเกิดของเด็กไทยลดต่ำกว่า 600,000 คนและมีแนวโน้มจะลดต่ำอย่างต่อเนื่อง (สธ.เปิดสถิติเด็กไทยเกิดต่ำกว่า 600,000 คน ครั้งแรกในรอบ 3 ปี, 2564)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ ขาดแคลนแรงงานของประเทศในอนาคตเนื่องจากอัตราเด็กเกิดใหม่ลดลง
▪ การคลังของประเทศจัดเก็บภาษีได้น้อยลงเนื่องจากคนวัยทำงานที่ลดลง ทั้งนี้เพราะมีแรงงานรุ่นใหม่เข้ามาแทนที่ไม่เพียงพอและผู้สูงอายุเมื่อเลิกทำงานแล้วก็จะมีรายได้ลดลง ซึ่งเหล่านี้จะเป็นปัญหาด้านการเงินของประเทศในระยะยาว ปัญหาเหล่านี้อาจทำให้รัฐต้องวางนโยบายกระตุ้นให้คนอยากมีบุตร
▪ ธุรกิจมีการเจาะตลาดประชากรกลุ่มที่ไม่มีบุตรมากขึ้นเพราะเป็นผู้บริโภคที่มีกำลังในการซื้อสูงเนื่องจากไม่มีภาระผูกพัน เช่น สิ่งอำนวยความสะดวก สินค้าเพื่อสุขภาพ รวมไปถึงการลงทุนและออมเงินเพื่อเกษียณ
▪ ธุรกิจเจาะตลาดคนโสดโดยเฉพาะมากขึ้น มีการออกแบบสินค้าและบริการเพื่อคนโสดโดยเฉพาะ (ศูนย์วิจัยกสิกรไทย, 2020)
▪ การเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุที่เร็วขึ้นและกลายเป็นสังคมไร้ลูกหลาน ซึ่งส่งผลกระทบมากต่อผู้สูงอายุในไทย เนื่องจากสภาพสังคมรวมถึงสถานะทางเศรษฐกิจ ทำให้ผู้สูงอายุคาดหวังว่าจะได้อยู่กับลูกหลานในยามแก่ แต่เมื่อสังคมกลับกลายเป็นสังคมไร้ลูกหลานจึงทำให้เกิดความผิดหวัง รู้สึกโดดเดี่ยว ส่งผลกระทบต่อสภาพจิตใจ (ปิยะชาติ ภิรมย์สวัสดิ์และคณะ, 2563)

การโหยหาอดีต

การโหยหาอดีตหรือ “วันชื่นคืนสุข” ที่ผ่านไปแล้ว การโหยหาอดีตนี้เป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วและสภาพสังคมที่เต็มไปด้วยปัญหา ไม่น่าอยู่ ผู้คนจึงต้องการหลีกหนีจากความเป็นจริงในปัจจุบันด้วยการแสวงหาชีวิตความเป็นอยู่ในอดีตที่รู้สึกว่าดีกว่าในปัจจุบัน (รุ้งนภา ยรรยงเกษมสุข, 2555)  

แนวโน้มในอนาคต 

▪ คาดการณ์ว่าน่าจะเป็นกระแสในระดับโลกและเป็นกระแสในไทยไปอีกสักพักใหญ่ ทั้งนี้เป็นเพราะคนรุ่นใหม่คือ Gen Y หรือมิลเลนเนียมและคน Gen Z ที่กำลังเป็นกำลังซื้อสำคัญในตลาดการค้านั้น กำลังอยู่ในวัยทำงาน มีชีวิตที่วุ่นวาย ในสังคมที่ดูไม่มั่นคงนัก จึงโหยหาช่วงเวลาที่ตนเองมีความสุข ซึ่งก็คืออดีตนั่นเอง ซึ่งผลสำรวจของ WGSN ได้สะท้อนให้เห็นถึงความรู้สึกนี้ โดย 75% ของ Gen Z ที่ตอบผลสำรวจว่ากระแส Nostalgia ทำให้พวกเขารู้สึกสบายใจขึ้น เมื่อรู้สึกโกรธหรือไม่มีความสุข (เจาะเทรนด์โลก 2021 : Reform This Moment, 2563) โดยเฉพาะในประเทศไทยตอนนี้ที่สังคมไม่มั่นคงและเศรษฐกิจกำลังซบเซา
▪ การโหยหาอดีตที่คนหลายวัยกลับมีร่วมกันได้อย่างไม่น่าเชื่อนั้นบ่งชี้สภาพสังคมในปัจจุบัน ทั้งนี้ยิ่งสังคมไหนตกอยู่ในสภาวะที่ขาดความมั่นใจหรือมีวิกฤติต่อสภาพสังคมในยุคปัจจุบัน และรู้สึกหมดหวังต่อสังคมในอนาคตของตนเองมากเท่าไรปรากฏการณ์โหยหาอดีตก็จะยิ่งทวีความรุนแรงเพิ่มมากขึ้นเท่านั้น

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ กระแสโหยหาอดีตนี้อีกทางหนึ่งแล้วก็เป็นเหมือนสะพานเชื่อมคนหลายรุ่นเข้าด้วยกัน Gen Z อาจจะมีความโหยหาช่วงเวลาในยุค 80s และ 90s แม้จะไม่เคยใช้ชีวิตในช่วงนั้น แต่ความสนใจและความคิดถึงอดีตที่มีเหมือนกันก็ทำให้ Gen Z สามารถเชื่อมต่อกับคนรุ่นเก่าได้ เป็นหนทางหนึ่งในการลดช่องว่างระหว่างวัยและความขัดแย้งระหว่างช่วงวัยได้
▪ เกิดเป็น Nostalgia tourism ที่เน้นขายความย้อนยุคที่เก๋ มีสไตล์ เช่นตลาดนัดย้อนยุค หมู่บ้านสไตล์เรโทร ร้านอาหาร ร้านกาแฟที่มีจุดขายคือสถานที่และการตกแต่ง
▪ ตอกย้ำถึงความตื้นเขินในสังคมและการที่บริโภคนิยมและทุนนิยมแทรกซึมเข้ามาอยู่ในทุกอณุของชีวิต โดยกระแสนี้ไม่มีความ จริงแท้ (authentic) นำเสนอเพียงเปลือกที่สวยงามเพื่อเงินเท่านั้น พื้นที่ ๆ กลายเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวแบบ Nostalgic Tourism ไม่ได้ทำหน้าที่เดิมหรือมีความหมายเดิมอีกต่อไป ตลาดไม่ใช่ตลาด ละแวกเก่าแก่ไม่ใช่พื้นที่ของชุมชนอีกต่อไป แต่เป็นภาพที่วาดขึ้น เป็นรูปสัญลักษณ์อันสอดคล้องและตอบรับกับภาพ ‘วันชื่นคืนสุข’ ของวิถีชีวิตแบบดั้งเดิม อันเป็นภาพสมมติในจินตนาการของคนชั้นกลางในเมือง
 เกิดเป็นกระแสในวงการการตลาดที่นำความย้อนยุคมาเป็นจุดขาย นอกจากการโฆษณาและการตกแต่งแล้ว สินค้ายุคก่อนอย่างกล้องฟิลม์ แผ่นเสียง เสื้อผ้า ก็กลับมาเป็นที่นิยม

กระแสรักสุขภาพ

กระแสการตื่นตัวเรื่องสุขภาพ การสร้างเสริมสุขภาพให้แข็งแรงผ่านการออกกำลัง การรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ อาหารคลีนรวมถึงการดูแลสุขภาพกายและสุขภาพจิตของตนเอง โดยเฉพาะเมื่อเกิดการระบาดของโรค COVID-19 ทุกคนยิ่งหันมาให้ความสนใจเรื่องสุขภาพมากยิ่งขึ้น 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ กระแสรักสุขภาพ ถือเป็นเทรนด์ที่ได้รับการตอบรับจากผู้คนทั่วทั้งโลก รวมถึงประเทศไทย ทั้งในกลุ่มของ คนรุ่นใหม่ ไปจนถึงกลุ่มผู้สูงอายุ โดยการเข้ามามีอิธิพลของ Gen Y, การเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุและวิกฤตโรค COVID-19 น่าจะเป็นตัวผลักดันให้สุขภาพเป็นเรื่องสำคัญที่คนส่วนมากใส่ใจต่อไป
▪ สำหรับประเทศไทยพบว่าคนไทยใส่ใจสุขภาพมากขึ้น โดยสำรวจจำนวนคนที่ออกกำลังกายและเล่นกีฬาของคนไทยในปี 2563 พบว่า มีประมาณ 12.9 ล้านคน และในปี 2564 มีจำนวน 16.7 ล้านคน และน่าจะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ (ศูนย์วิจัยกสิกรไทย, 2563)
▪ สถานการณ์การระบาดของโรค COVID-19 และการต้องกักตัวและทำงานจากที่บ้าน ทำให้ผู้คนเริ่มหันกลับมาใส่ใจสุขภาพ กลายเป็นส่วนหนึ่งของกระเเสความเคลื่อนไหวการดูเเลตัวเอง (Self-Care Movement) ที่เป็นกระแสหลักกระแสหนึ่งในปี 2020 จนถึงปีนี้ และโซเชียลมีเดียก็ยังได้กลายเป็นพื้นที่ส่งต่อความรู้และเคล็ดลับในการดูแลตัวเอง (เจาะเทรนด์โลก 2021 : Reform This Moment, 2563)
▪ การเติบโตของธุรกิจความงามนั้นจะมาควบคู่ไปกับกระแสรักสุขภาพเช่นกัน เป็นกระแส Holistic Beauty หรือความงามควบคู่ไปกับการดูแลสุขภาพกายและสุขภาพใจ (เจาะเทรนด์โลก 2021 : Reform This Moment, 2563)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ เกิดบริการด้านสุขภาพผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์มากขึ้น ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจาก COVID-19 และการใช้เทคโนโลยีที่มากขึ้นซึ่งคาดว่าต่อไปบริการเหล่านี้จะแพร่หลายและกลายเป็นเรื่องธรรมดาทั่วไป เช่นบริการใหม่ๆ จากผู้ให้บริการฟิตเนส เช่น Bootcamp เปิดคลาสสอนผ่านแพลตฟอร์ม Instagram Live
▪ ภาคการเกษตรในระดับท้องถิ่นและภายในประเทศขยายตัว อาจมีการนำเทคโนโลยีทางการเกษตรมาใช้มากขึ้นเพื่อให้ได้ผลผลิตที่สดใหม่และปลอดสารพิษ ทั้งนี้เป็นผลมาจากตลาดอาหาร vegan และอาหาร organic ที่ขยายตัวขึ้นมาก ซึ่งอาหารเหล่านี้มักใช้วัตถุดิบจากเกษตรกรในท้องถิ่นเพื่อความสดใหม่และยืนยันได้ว่าปลอดสารพิษเพราะผู้บริโภคมีความใส่ใจและต้องการรู้ว่าวัตถุดิบแต่ละชนิดได้ผ่านสารเคมีอะไรมาบ้าง มาจากที่ไหน
▪ ประเทศไทยอาจมีการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงการแพทย์ (medical tourism) และขยายตลาดในด้านนี้โดยต่อยอดจากกระแสรักสุขภาพ
▪ การใส่ใจสุขภาพนั้นรวมถึงสุขภาพจิตด้วย คนรุ่นใหม่จึงมองว่าการพบจิตแพทย์เป็นเรื่องธรรมดา แม้ไทยจะไม่มีข้อมูล แต่อ้างอิงจากผลสำรวจในปี 2018 ของ APA พบว่า 1 ใน 3 ของประชากรอเมริกันในช่วงอายุ Gen Y และ Gen Z เคยเข้ารับการรักษาจากจิตแพทย์ (Stress in America: Generation Z, 2018) ทำให้มุมมองของสังคมโดยรวมต่อปัญหาสุขภาพจิตเปลี่ยนไปในทางที่ดีขึ้น การตีตราจากสังคมต่อผู้ป่วยด้วยปัญหาสุขภาพจิตลดลง

ความเครียด

ปัญหาความเครียดเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุทั้งทางด้านร่างกายจากปัญหาสุขภาพและการเจ็บป่วยทางด้านจิตใจ เช่น ผู้ที่มีความรับผิดชอบสูง เวลาที่มีเรื่องต่าง ๆ เข้ามากระตุ้นก็จะทำให้เกิดความเครียดได้ง่าย หรือทางด้านสังคม เช่น ความขัดแย้งกับครอบครัวหรือเพื่อนฝูง ความเครียดอาจจะส่งผลกระทบโดยตรงถึงร่างกายได้ เช่น ทำให้นอนไม่หลับ รับประทานอาหารไม่ได้ ปวดศีรษะ ร่างกายอ่อนเพลีย (สุดสบาย จุลกทัพพะ, 2554) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ในปัจจุบัน เป็นที่ยอมรับว่าความเครียดนั้นเป็นปัญหาใหญ่ที่เกิดขึ้นกับคนทั่วโลก โดยมีหลายสาเหตุ แต่สาเหตุใหญ่คือวิถีชีวิตและการงาน แม้จะไม่สรุปได้ชัดเจนว่าความเครียดในสังคมสมัยใหม่นั้นเพิ่มขึ้นมากกว่าในอดีตหรือไม่ แต่ก็มีรายงานจำนวนมากที่ระบุว่าความเครียดที่เกี่ยวข้องกับงานนั้นเพิ่มขึ้นในสังคมสมัยใหม่ (Rich & Institute for Employment Studies, 1997, pp. 4–6)
▪ นอกจากนี้ยังพบว่าคนรุ่นใหม่มีความเครียดเพิ่มมากขึ้น โดยผลการสำรวจจาก The Economic Times พบว่ากลุ่มประชากรในช่วงวัย Gen Y และ Gen Z มีความเครียดสูงกว่าค่าเฉลี่ย โดยมีสาเหตุมาจากเรื่องงาน ความมั่นคงทางการเงินและความกังวลถึงปัญหาสังคม (Alves, 2021) ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าปัญหาความเครียดยังไม่ได้รับการแก้ไขและมีแนวโน้มจะรุนแรงขึ้น
▪ สำหรับประเทศไทย ผลการสำรวจในปี 2019 จากรายงาน 2019 Cigna 360 Well-Being Survey พบว่าประชากรไทยมีความเครียดสูงเป็นอันดับที่ 5 ของโลก (จาก 23 ประเทศ) โดยเครียดเรื่องความมั่นคงทางการเงินและเครียดจากการทำงาน (ผู้จัดการออนไลน์, 2562)
▪ ยิ่งไปกว่านั้น การระบาดของโรค COVID-19 ยังกระตุ้นให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวลในกลุ่มประชากรไทยเพิ่มมากขึ้น ผลการสำรวจพบว่าคนไทยกว่าร้อยละ 52 มีความเครียดเกินกว่าระดับปกติในสถานการณ์การระบาดของโควิด-19 (กรมสุขภาพจิต, 2564)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ คนรุ่นใหม่เปิดเผยมากขึ้นในเรื่องความเครียดและผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อสุขภาพทั้งกายและใจ ซึ่งจะส่งผลให้ปัญหาสุขภาพจิตกลายเป็นเรื่องธรรมดา (normalized) ในสายตาคนทั่วไปในสังคม ในประเทศไทยแม้ยังไม่มีการเก็บสถิติชัดเจนเท่ากับต่างประเทศ แต่ก็พบว่าในการให้บริการสายด่วนสุขภาพจิต 1323 ประชากรวัยรุ่นเป็นกลุ่มที่ใช้บริการมากที่สุด (เปิดสถิติ วัยรุ่นไทยขอคำปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต 1323 มากสุด ปัญหาความเครียดอันดับ1, 2563) นอกจากนี้สถานการณ์ COVID-19 ยังกระตุ้นผู้คนออกมาพูดถึงปัญหาความเครียด และสุขภาพจิตอย่างจริงจังและเปิดเผยมากขึ้น
▪ ประชากรวัยแรงงานที่เป็นกำลังขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมเผชิญกับความเครียดที่ส่งให้เกิดผลกระทบต่อการทำงาน ต่อตนเองและอาจจะกระทบไปถึงสภาพจิตใจของคนรอบตัวได้ด้วยเช่นกัน ซึ่งจะทำให้เกิดผลกระทบต่อทั้งเศรษฐกิจและสังคมโดยรวม
▪ การเพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัดของปัญหาความเครียดจะทำให้รัฐบาลต้องหาทางแก้ไขปัญหาความเครียดและผลกระทบที่เกิดขึ้น มีการจัดการให้ความรู้ และตั้งศูนย์บริการให้ความรู้และคำปรึกษาสุขภาพจิตที่ทั่วถึง ตัวอย่างคือการจัดหลักสูตรแพทย์สาขาเวชศาสตร์ป้องกันแขนงสุขภาพจิตเพื่อเพิ่มบุคลากรทางการแพทย์ให้เพียงพอและให้ประชาชนเข้าถึงบริการได้มากขึ้น (ฐานเศรษฐกิจ, 2560)

ความเหลื่อมล้ำ

ความไม่เท่าเทียมกัน ภาวะความเป็นอยู่ของคนในสังคมเดียวกันแต่ดำรงชีวิตหรือมีความเป็นอยู่ที่แตกต่างกัน ความเหลื่อมล้ำมีหลายมิติ แบ่งเป็น 1) ความเหลื่อมล้ำด้านผลลัพธ์ (Outcome) 2) ความเหลื่อมล้ำด้านโอกาส (Opportunity) 3) ความเหลื่อมล้ำด้านผลกระทบ (Impact) (McGowan & Vereinte Nationen, 2018)โดยทั่วไปมักจะหมายถึงความเหลื่อมล้ำทางรายได้ (พิรญาณ์ รณภาพ, 2564) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ในระดับโลก แม้ว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีจากการเพิ่มขึ้นของรายได้เฉลี่ยต่อหัวของประชากร แต่ปัญหารายได้และทรัพย์สินกระจุกตัวอยู่ที่คนกลุ่มน้อยก็ทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำที่ยังไม่ได้รับการแก้ไข ในขณะเดียวกันความเหลื่อมล้ำระหว่างประชากรในประเทศพัฒนาแล้วกับประเทศที่กำลังพัฒนาก็มีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้น กล่าวคือประเทศที่พัฒนาแล้ว ประชากรก็จะมีค่าแรงที่สูงกว่าและมีโอกาสในการเข้าถึงการศึกษา สาธารณสุขและโอกาสในชีวิตที่มากกว่า
▪ ประเทศไทย คาดว่าสถานการณ์ความเหลื่อมล้ำจะไม่พัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น โดยอ้างอิงจากอัตราความยากจนที่เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 7.2 เป็นร้อยละ 9.8 (ข้อมูลปี พ.ศ. 2558 – 2561) และการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ลดลง โดยในปี พ.ศ. 2562 GDP ของไทยเติบโตเพียงร้อยละ 2.7 เป็นอัตราที่ต่ำที่สุดอัตราหนึ่งในภูมิภาคตะวันออกและแปซิฟิก นอกจากนี้ยังพบว่าความมั่งคั่งยังคงไม่ได้กระจายอย่างทั่วถึงไปสู่ประชากรที่มีรายได้ต่ำล่างสุดร้อยละ 40 (อัตราความยากจนของประเทศไทยเพิ่มสูงขึ้นท่ามกลางเศรษฐกิจที่ชะลอตัว, 2563)
▪ โดยสาเหตุหลักของความเหลื่อมล้ำในประเทศไทยคือปัญหารายได้เกษตรกร ปัญหาการเข้าถึงการศึกษาและสวัสดิการ กระตุ้นด้วยปัญหาความเหลื่อมล้ำทางเทคโนโลยีและการเข้าสูงสังคมผู้สูงอายุ ยังไม่มีแนวโน้มว่าจะได้รับการแก้ไขอย่างแท้จริง (KKP Research, 2021)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ ความเหลื่อมล้ำอาจลดอุปสงค์ในภาคเศรษฐกิจ ส่งให้เศรษฐกิจไม่เติบโตและเกิดการชะลอตัวส่งผลให้เกิดการว่างงาน หรือการลดลงของรายได้ โดยคนมีรายได้น้อย ผู้ประกอบการรายย่อยมีรายได้น้อย รายได้มวลรวมลดลง หนี้เพิ่ม มีความเสี่ยงสูง ซึ่งนำไปสู่การขาดเสถียรภาพของเศรษฐกิจ
▪ เศรษฐกิจฐานราก ผู้ประกอบการรายย่อย startup เหล่านี้เติบโตได้น้อยและไม่สามารถพัฒนาได้ ซึ่งสุดท้ายก็จะส่งผลให้ไม่มีการพัฒนาทางเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบธุรกิจใหม่ ๆ หรือนวัตกรรมต่าง ๆ
▪ แรงงานจำนวนมากมีรายได้ต่ำทำให้คุณภาพชีวิตต่ำ ซึ่งในอนาคตประชากรเหล่านี้จะกลายไปเป็นผู้สูงอายุที่มีรายได้น้อยและไม่สามารถช่วยตัวเองได้ เป็นปัญหาที่สังคมและรัฐต้องแบกรับต่อไปในอนาคต
▪ ประชากรที่เผชิญความเหลื่อมล้ำอาจต้องการย้ายไปทำงานต่างประเทศ เพื่อออกไปแสวงหาโอกาสที่ดีกว่าและชีวิตที่มั่นคง ทำให้เกิดภาวะสมองไหล (Brain Drain)
▪ เกิดการตั้งคำถามต่อระบบและสถาบันในภาคส่วนต่าง ๆ ไปจนถึงแนวคิดที่สืบทอดต่อกันมา (ฐานริณทร์ หาญเกียรติวงศ์และคณะ, 2563)
▪ เกิดการเรียกร้องให้มีการเปลี่ยนแปลงโดยอาจจะแสดงออกมาในรูปแบบการประท้วงซึ่งในบางกรณีอาจจะนำไปสู่ความไม่สงบได้ และอาจจะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางการเมือง

ประชากรรุ่นวาย (Generation Y)

กลุ่มคนที่เกิดในช่วงต้นของปี ค.ศ. 1980s จนถึงปลาย ค.ศ. 1990s (ราว ๆ พ.ศ. 2520 – 2530) เป็นกลุ่มคนกึ่งกลางระหว่างรุ่นเก่ากับรุ่นใหม่ กำลังอยู่ในวัยทำงาน ใช้ชีวิตเพื่อการทำงาน การบริโภค และใส่ใจกับสุขภาพรวมถึงเรื่องทางการเมืองการปกครองของประเทศ (นิตยาภรณ์ มงคล, 2563) (Dimock, 2019) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ประชากรโลกกว่า 23% คือ Generation Y และคน Generation Y นั้นอยู่ในทวีปเอเชียมากที่สุดในโลกถึง 24% มีแนวโน้มจะเป็นแรงงานและผู้บริโภคกลุ่มสำคัญ (Millennials: Demographic Change and the Impact of a Generation, 2020)
▪ สำหรับประเทศไทย คน Gen Y จะเป็นแรงงานกลุ่มใหญ่ที่สุดของประเทศไทย โดยในปี 2560 กลุ่ม Gen Y ที่อยู่ในวัยแรงงานมีสัดส่วนประมาณร้อยละ 43.6 และในอีก 20 ปี ข้างหน้า จะมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 50 ของตลาดแรงงาน จะเป็นกลุ่มสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและดูแลสังคมผู้สูงอายุ (ประชากรไทย GenY ใหญ่สุด พฤติกรรมสร้างโอกาส-ความเสี่ยง(1), 2560)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ ธุรกิจด้านสุขภาพ ความเป็นอยู่ และการดูแลตนเองขยายตัว โดยเฉพาะอย่างยิ่งธุรกิจความงาม (Biron, 2019)
▪ ธุรกิจ D2C (Direct to Customer) มักทำการตลาดบนแพลตฟอร์มอย่าง Instragram, snapchat, Tiktok เพราะเข้าถึงลูกค้ากลุ่มนี้ได้ง่าย เนื่องจากคน Gen Y ถนัดและมีอัตราการใช้โซเชียลมีเดียสูง (เจาะเทรนด์โลก 2021 : Reform This Moment, 2563, p. 18)
▪ แรงงานการศึกษาสูงเข้าสูงตลาดแรงงานมากขึ้น (ร้อยละ 19 ของแรงงานในกลุ่ม Gen Y มีการศึกษาระดับปริญญาตรี และร้อยละ 35 จบการศึกษาระดับ ปวช. และ ปวส. (10 ลักษณะคน Gen Y กำลังสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศ, 2563) แต่ประเทศไทยยังคงมีแนวโน้มจะขาดแคลนแรงงานทักษะสูงในสาขาที่ต้องการ โดยตลาดต้องการแรงงานสายเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์ วิศวกรรมศาสตร์สาขาต่าง ๆ รวมถึงการจัดการและวิเคราะห์ข้อมูล แต่แรงงานที่เข้าสู่ตลาดไม่ได้เรียนจบหรือมีทักษะในสาขาที่ตลาดต้องการ (ทิวา ดอนลาวและคณะ, 2021)
▪ ประชากรจะยังคงลดลงเรื่อย ๆ เนื่องจากคน Gen Y ไม่ใส่ใจการแต่งงานมีครอบครัว หรือหากมีครอบครัวก็วางแผนการมีลูกเพียงน้อยคนเท่านั้น เป็นการเร่งให้สังคมเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ
▪ Gen Y มีความสามารถในการเข้าถึงข้อมูลสูง ทำให้มีความใส่ใจต่อปัญหาบ้านเมืองและเป็นกลุ่มคนที่กล้าตั้งคำถามต่อระบบที่มีมานาน

ประชากรรุ่นแซด (Generation Z)

คือประชากรรุ่นใหม่ซึ่งมีอายุน้อยที่สุด เกิดตั้งแต่ปี 1997 (พ.ศ. 2540) จนถึงปัจจุบัน (Dimock, 2019)อย่างไรก็ตามหลายที่ได้จำกัดให้ Gen Z สิ้นสุดลงที่กลุ่มประชากรที่เกิดภายในปี 2010 และประชากรหลังจากนั้นนับเป็น Generation Alpha (“Gen Z and Gen Alpha Infographic Update,” n.d.), (Francis & Hoefel, 2018) แม้การให้คำนิยาม Generation Alpha นี้ก็ยังคงเป็นที่ถกเถียงกันก็ตาม (Pinsker, 2020) สำหรับ Gen Z นั้น แม้ Gen Z ที่อายุมากที่สุดจะเพิ่งเข้าสู่ตลาดแรงงาน แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าประชากรกลุ่มนี้จะกลายเป็นกำลังสำคัญในตลาดแรงงาน ตลาดผู้บริโภคและอิทธิพลทางสังคม การเมืองในอนาคต ด้วยขนาดประชากรกว่า 2.5 พันล้านคน จำนวนมากกว่า Gen Y ที่กำลังเป็นแรงงานหลักในตอนนี้ (Brodard & Blöchlinger-Brechbühl, 2021) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ Gen Z จะมีจำนวนประชากรทั้งหมดกว่า 2.5 พันล้านคน นับเป็นกว่าหนึ่งในสามของประชากรโลกทั้งหมด โดยเป็นจำนวนที่มากกว่า Gen Y ในตอนนี้ ดังนั้น Gen Z จึงมีอำนาจในตลาดแรงงานและการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต (Karianne Gomez et al., n.d.)
▪ Gen Z จะเป็นกลุ่มประชากรที่มีการศึกษาสูงที่สุดเมื่อเทียบกับคนรุ่นก่อน ๆ (Parker & Igielnik, 2020) และมีทักษะทางเทคโนโลยีสูง คุ้นชินกับการใช้เทคโนโลยีและอินเทอร์เน็ต (Digital Natives) ซึ่งคาดว่ากลุ่ม Gen Z จะเป็นตัวช่วยขับเคลื่อนให้การทำงานในรูปแบบใหม่ (the future of work) กลายเป็นเรื่องปกติธรรมดา
▪ ประชากร Gen Z ยังมีลักษณะร่วมกันคือมีความตื่นตัวด้านปัญหาสังคม การเมืองและสิ่งแวดล้อม ซึ่งคาดการณ์ว่าจะเป็นพลังสำคัญในการขับเคลื่อนให้เกิดการเปลี่ยนแปลง (Parker & Igielnik, 2020), (Francis & Hoefel, 2018)
▪ สำหรับประเทศไทย ประมาณการณ์ว่ามีจำนวนประชากร Gen Z ราว ๆ เกือบ 13 ล้านคนที่กำลังจะเข้าสู่วัยแรงงานและจะเป็นกำลังหลักในตลาดแรงงานของประเทศถึง 20% (ธิติมา ไชยมงคล, 2562)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ แม้คน Gen Z ที่อายุมากที่สุดจะเพิ่งเข้าสู่ตลาดแรงงาน แต่การสำรวจพบว่า ประชากรกลุ่มนี้มีแนวโน้มจะเปลี่ยนงานเร็วมาก ทำให้อัตราการลาออกเพิ่มสูง (ธิติมา ไชยมงคล, 2562) ซึ่งภาคธุรกิจในประเทศไทยต้องหาทางรับมือให้เหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นการประบเปลี่ยนรูปแบบการทำงานหรือการเสนอสวัสดิการที่เหมาะสมเพื่อดึงดูดพนักงาน
▪ ดังที่กล่าวไป ประชากรกลุ่ม Gen Z จะให้ความสำคัญกับปัญหาสังคม การเมืองและสิ่งแวดล้อม ซึ่งทั้งภาคธุรกิจและภาครัฐจะต้องให้ความใส่ใจในจุดนี้ เนื่องจากเสียงของประชากรกลุ่มนี้จะมีอิทธิพลขึ้นในอนาคต
▪ โดยภาคธุรกิจต้องมีการปรับตัวให้ใส่ใจผลกระทบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมจากการดำเนินธุรกิจมากขึ้น จากการสำรวจพบว่า 85% เต็มใจจ่ายเงินมากขึ้น ถ้าแบรนด์มีส่วนในแก้ปัญหาสังคม (workpointTODAY, 2564)
▪ Gen Z ในประเทศไทยมีความใส่ใจในปัญหาสังคมและกล้าที่จะออกมาเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องให้มีการแก้ปัญหา รวมถึงเรียกร้องสิทธิให้ตนเอง คาดการณ์ได้ว่าจะมีการเคลื่อนไหวเช่นนี้อีกต่อไปในอนาคตและประชากรกลุ่มนี้จะเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง
▪ เกิดความขัดแย้งระหว่างคนรุ่นเก่าและรุ่นใหม่

ภาวะสมองไหล (Brain Drain)

ปรากฏการณ์สมองไหล (Brain drain) คือการที่แรงงานทักษะสูงหรือบุคคลชั้นมันสมองของประเทศอพยพเพื่อย้ายไปทำงานและตั้งรกรากใหม่ที่ประเทศอื่นที่มีโอกาสในการทำงาน รายได้และสวัสดิการรองรับดีกว่าประเทสต้นทาง (ดวงพร อุไรวรรณ, 2559), (Migration Policy Institute, n.d.) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ปรากฏการณ์สมองไหลเกิดขึ้นกับหลายประเทศทั่วโลกทั้งในภูมิภาคเดียวกันและข้ามภูมิภาค
▪ ประเทศรายได้สูงต่างกำลังช่วงชิงแรงงาน เนื่องจากเทคโนโลยีที่พัฒนาและเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วในปัจจุบัน ทำให้เป็นการยากที่จะคาดการณ์ทักษะและอาชีพแบบใดจะจำเป็นขึ้นมาในอนาคต การผลิตคนในประเทศให้ตรงและทันกับความต้องการที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วจึงกลายเป็นเรื่องที่ทำได้ยาก (พงศ์ศรัณย์ อัศวชัยโสภณและพัชรพร ลีพิพัฒน์ไพบูลย์, 2018)
▪ โดยประเทศกลุ่ม OECD คือประเทศที่แรงงานทักษะสูงถึงสองในสามของแรงงานอพยพทั้งหมดเลือกไปอยู่ ซึ่งหลายประเทศก็มีนโยบายเปิดกว้างรับแรงงานรวมไปถึงนักศึกษาในระดับอุดมศึกษา เพื่อให้มาศึกษาและอยู่ทำงานต่อ ประเทศกลุ่ม OECD หลายประเทศมีการออกvisaพิเศษให้กับแรงงานทักษะสูง รวมถึงมีทุนการศึกษา ทุนงานวิจัยและก่อตั้ง startup ให้อีกด้วย (Basri & Box, 2008, pp. 9–16)
▪ นอกจากนี้ มีแนวโน้มที่เกิดขึ้นใหม่คือ ด้วยเทคโนโลยีที่พัฒนาขึ้น ทำให้เกิดการทำงานรูปแบบใหม่ที่ยืดหยุ่นขึ้นและไม่มีพรมแดน (Das et al., 2020) แม้จะยังไม่มีการย้ายประเทศ แต่แรงงานทักษะสูงที่มีความสามารถเฉพาะทางจำนวนมากก็ถูกดึงตัวไปทำงานให้กับบริษัทต่างชาติที่ไม่ได้มีการตั้งบริษัทในประเทศต้นทางของผู้ทำงาน อาจเรียกได้ว่าเป็นภาวะสมองไหลในรูปแบบใหม่

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ ประเทศไทยที่เป็นประเทศต้นทางอาจจะประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานทักษะสูงเฉพาะทาง โดยมีตัวอย่างเช่น ฟิลิปปินส์ที่ประสบปัญหาขาดแคลนพยาบาล ซึ่งส่งผลกระทบอย่างเห็นได้ชัดช่วง COVID-19 (Chetpayark, 2021)
▪ การขาดแคลนแรงงานทักษะสูงส่งผลให้เศรษฐกิจไม่สามารถเติบโตได้เท่าที่ควรเพราะขาดแรงงานที่จะมาเป็นมันสมองในการคิด พัฒนานวัตกรรมใหม่และขับเคลื่อนเศรษฐกิจ
▪ รัฐบาลไทยจะ/จะต้องออกนโยบายเพื่อแย่งแรงงานกับประเทศปลายทางอื่น ๆ ปัจจุบันนี้ ประเทศไทยยังมีอัตราการสมองไหลน้อย แต่ธุรกิจในประเทศก็ยังคงประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานที่มีทักษะสูงเฉพาะทาง โดยเฉพาะทักษะดิจิทัล แต่ไทยยังไม่มีนโยบายดึงแรงงานทักษะสูงที่ชัดเจน (พงศ์ศรัณย์ อัศวชัยโสภณและพัชรพร ลีพิพัฒน์ไพบูลย์, 2018) ซึ่งจะทำให้เกิดปัญหาการขาดแคลนแรงงานดังที่กล่าวไปข้างต้น
▪ ไทยอาจจะประสบปัญหาสมองไหลอย่างแท้จริงในอนาคต ซึ่งเหล่านี้สะท้อนจากกระแสที่คนรุ่นใหม่จำนวนมากแสดงออกว่าต้องการย้ายประเทศ เพจ “ย้ายประเทศกันเถอะ” ในเฟสบุ๊คมีคนเข้าร่วมถึงล้านคนภายในเวลาไม่กี่เดือนในปีนี้ (พ.ศ. 2564) และจากจากสถิติตอนนี้ ในปีพ.ศ. 2563 คนไทยที่ทำงานในต่างประเทศมีทั้งหมด 121,922 คน เพิ่มขึ้นถึง 28,997 คนภายในปีเดียว (Agenda Team, 2021)

สังคมผู้สูงอายุ

สังคมที่ประชากรกลุ่มใหญ่เป็นผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งขณะนี้ทั่วโลกกำลังก้าวเข้าสู่การเป็นสังคมผู้สูงอายุในอัตราที่ต่างกัน โดย (“วารสารข้าราชการ,” 2561, pp. 5–6) 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ภายใน 20 ปี (ปี ค.ศ. 2040) ทวีปเอเชีย อเมริกาเหนือ และยุโรปจะมีมีผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไปเป็นร้อยละ 15, 22 และร้อยละ 26 ตามลำดับ ซึ่งถือเป็นสังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ (Chittinandana et al., 2017) และประเทศที่พัฒนาแล้วจะมีโอกาสเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุก่อนประเทศที่กำลังพัฒนา (United Nations et al., 2020)
▪ ปี 2021 ประเทศไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ โดยมีผู้สูงอายุ 20% ของประชากรทั้งหมด (“วารสารข้าราชการ,” 2561)
▪ มีแนวโน้มว่าผู้สูงอายุจะสามารถพึ่งพาตัวเองได้ เช่นในประเทศแถบยุโรปและสหรัฐอเมริกาพบว่าผู้สูงอายุจำนวนมากสามารถอยู่คนเดียวได้ โดยมีความมั่นคงและอิสระทางการเงิน (United Nations et al., 2020, pp. 7–9)
▪ ผู้สูงอายุในประเทศกำลังพัฒนาจะมีความเปราะบางมากกว่า และยังต้องพึ่งพาความช่วยเหลือด้านการเงินและเรื่องอื่น ๆ จากลูกหลานและญาติตามรายงานจาก UN เช่น ประเทศไทย โดยพบว่าประชากรสูงอายุกว่า 80% มีรายได้ระดับกลางค่อนไปทางต่ำ จึงต้องพึ่งพาความช่วยเหลือทางการเงินจากลูกหลานและญาติ (BrandInside Admin, 2021)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ เศรษฐกิจชะลอตัวเพราะจำนวนประชากรและแรงงานของภาคอุตสาหกรรมต่าง ๆ ลดลง โดยเฉพาะประเทศไทยที่เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุในอัตราเร็วกว่าประเทศส่วนใหญ่ในอาเซียน จึงเป็นแรงกดดันต่อเศรษฐกิจไทยและทำให้ไทยต้องพึ่งพาแรงงานจากต่างประเทศ
▪ ธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุขยายตัว เช่น บริการดูแลผู้สูงอายุ ธุรกิจด้านสุขภาพ อุปกรณ์อำนวยความสะดวกสำหรับผู้สูงอายุ
▪ มีการนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาใช้ในระบบสาธารณสุข เช่น Telemedicine (โทรเวชกรรม)
▪ รัฐจะต้องจัดสรรงบประมาณเป็นสวัสดิการผู้สู้อายุและปรับปรุงระบบสาธารณสุขให้รองรับกับจำนวนผู้สูงอายุที่มากขึ้น พร้อมทั้งเตรียมการรับการขาดแคลนบุคลากร คาดว่าภายในปี 2035 จำนวนบุคลากรทางการแพทย์ทั่วโลกจะน้อยกว่าความต้องการถึง 12.9 ล้านคน (Sadler, 2019)
▪ รัฐออกนโยบายส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพให้ผู้สูงอายุยังคงเป็นส่วนหนึ่งของตลาดแรงงาน เช่นในสหรัฐอเมริกา ผู้สูงอายุที่อายุ 55 ปีขึ้นไปกว่า 70% ยังคงทำงาน ไม่ว่าจะเป็นงานอาสากับชุมชน งานอาสากับ NGOs (Bernell et al., 2003, p. 10) ซึ่งตอนนี้ไทยก็กำลังพิจารณาขยายอายุเกษียณของข้าราชการเป็น 63 ปี
▪ มีแนวโน้มที่ปัญหาสุขภาพจิตในประชากรสูงอายุจะเพิ่มขึ้น โดยการสำรวจสถานการณ์ผู้สูงอายุปี พ.ศ. 2559 พบว่าผู้สูงอายุถึง 1 ใน 3 เป็นกลุ่มที่มีความเปราะบางจากความไม่มั่นคงทางการเงินและการต้องอยู่โดดเดี่ยว ปัจจัยเหล่านี้อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิตในผู้สูงอายุได้ (มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย, 2560)

สมาธิสั้น

การขาดสมาธิในการจดจ่อทำงานหรือกิจกรรมอย่างใดอย่างหนึ่งได้ในระยะเวลานาน แต่การขาดสมาธิหรือการมีสมาธิสั้นในที่นี้ไม่ได้หมายถึงโรคสมาธิสั้น (ADHD) ซึ่งเป็นผลมาจากปัจจัยทางพันธุกรรม แต่การมีสมาธิสั้นนั้นเกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อม ทั้งสื่อ เทคโนโลยี สังคม ความกดดันจากงานและอื่น ๆ ทำให้คนมีปัญหาในการจดจ่อกับงานตรงหน้า หรือกับสิ่งที่อ่าน ฟัง ดู 

แนวโน้มในอนาคต 

▪ ผลสำรวจพบว่าคนทั่วโลกมีสมาธิสั้นลง โดยข้อมูลการใช้อินเทอร์เน็ตบ่งชี้ว่า ระยะเวลาที่ข่าวหรือหัวข้อต่าง ๆ อยู่ในความสนใจของผู้คนบนโลกออนไลน์นั้นมีระยะสั้นลงเรื่อย ๆ (McClinton, 2019)
▪ นอกจากนี้ คนรุ่นใหม่วัยทำงาน (Gen Y) และ Gen Z ยังมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป คือไม่สามารถจดจ่อกับอะไรอย่างเดียวที่ซ้ำซากได้เป็นเวลานาน แต่มีความสามารถในการทำอะไรหลายอย่างพร้อม ๆ กัน (multitasking) สูง (Deep Patel, 2017)
▪ ในกลุ่มคนทำงานยังพบอาการสมาธิสั้นในคนทำงานหรือ ADT ( Attention Deficit Trait) ซึ่งมีสาเหตุมาจากสภาพแวดล้อมในการทำงานที่ไม่ดีเป็นหลัก ไม่ใช่สาเหตุจากพันธุกรรมเหมือนคนสมาธิสั้นทั่วไป สภาพแวดล้อมที่เป็นตัวการของโรคนี้เกิดจากลักษณะการทำงานในปัจจุบันที่มีความรีบเร่งอยู่เสมอ ต้องแข่งขันกับเวลาอยู่ตลอด ทำให้ต้องรีบเร่งทำงานต่าง ๆ จนแบ่งเวลาไม่ถูก ร้อนรนกับงานทุกชิ้น (Hallowell, 2005)

ผลกระทบต่อประเทศไทย  

▪ พฤติกรรมของผู้บริโภคเปลี่ยนไป โดยเฉพาะการที่ผู้บริโภครุ่นใหม่มีระยะเวลาการให้ความสนใจเรื่องต่าง ๆ สั้นลงและสามารถกระโดดข้ามจากเรื่องหนึ่งไปอีกเรื่องได้โดยไม่มีปัญหาแต่อย่างใด การตลาดและการโฆษณาของธุรกิจต่าง ๆ ต้องมีการปรับเปลี่ยนสื่อโฆษณาให้รับกับพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปนี้ ซึ่งตลาดการโฆษณาของประเทศไทยที่โดยพื้นฐานเข้มแข็งอยู่แล้วจะหันมาสนใจเรื่องนี้ นอกจากนี้ การมีประชากรที่คล่องกับการใช้สื่อออนไลน์ โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ อาจทำให้สามารถใช้โอกาสนี้พัฒนาศักยภาพด้าน digital marketing
▪ สถาบันการศึกษาอาจไม่สามารถปรับตัวตามพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปของคนรุ่นใหม่ได้ ไม่ว่าจะเป็นวิธีการสอนหรือการใช้สื่อการสอนที่เหมาะสมได้ อาจจะทำให้เกิดปัญหาคือผู้เรียนไม่สามารถเรียนรู้ได้อย่างเต็มที่ ทำให้ไม่สามารถพัฒนาศักยภาพของตนได้
▪ อาจจะนำไปสู่การศึกษาและพัฒนางานวิจัยในประเด็นนี้มากขึ้น มีการวิเคราะห์ว่าจะปรับวิธีการเรียนการสอนอย่างไรให้ได้ประสิทธิภาพดีที่สุดต่อผู้เรียนที่มีพฤติกรรมเปลี่ยนไป (ความสนใจสั้นลง ชอบการทำอะไรหลาย ๆ อย่างในเวลาเดียวกัน) โดยอิงตัวอย่างจากต่างประเทศ เช่น การศึกษาระยะความสนใจของนักเรียน (Bradbury, 2016) การศึกษาผลของการ multitasking บนโซเชียลมีเดียต่อการเรียน (Lau, 2017) เป็นต้น